Koronavirüs salgınının geçici olarak durdurduğu savaş ve çatışmalar

Milyonlarca insanın hayatını etkileyen koronavirüs salgını, devam etmekte olan savaş ve çatışmaları da etkiledi. Birleşmiş Milletler'in küresel ateşkes çağrısıyla başlayan süreç, kimi çatışmaları geçici olarak durdururken kimilerinde ise herhangi bir etki yaratmadı.

On binlerce kişinin hayatını kaybetmesine neden olan koronavirüs salgınının tüm dünyayı etkileyen bir sonucu daha oldu. Virüs nedeniyle birçok ülke savaş ve çatışmalarını geçici olarak durdurma kararı aldı. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres'in küresel ateşkes çağrısına bazı taraflar uyum sağlarken bazıları da söz verdiği halde ateşkese uymadı.

KÜRESEL ATEŞKES ÇAĞRISI
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, pandemiyle mücadeleye yoğunlaşmak için 23 Mart'ta küresel bir ateşkesin en kısa sürede başlaması çağrısı yaptı: "Bugün, dünyanın her bir köşesinde hızla yürürlüğe girecek bir küresel ateşkes çağrısı yapıyorum. Silahlı çatışmaları tecrit altına almalı ve hep birlikte hayatlarımız için gerçek savaşa odaklanmalıyız." Çağrının ardından bazı silahlı gruplar tek taraflı ateşkes ilan ettiğini duyurdu. Bunların çoğu karşı taraftan da olumlu yanıt aldı ve bir süreliğine de olsa çatışmalar durdu. Bazı çatışma alanlarında da ateşkes ilan edilmese de çatışmaların azaldığı, yönetimlerin ve bölge halkının koronavirüs salgınıyla mücadeleye odaklandığı görülüyor.

ATEŞKESE RAĞMEN ÇATIŞMA GÖRÜLDÜ
Guterres, 3 Nisan'da bir açıklama daha yaparak Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kolombiya, Libya, Myanmar, Filipinler, Sudan, Güney Sudan, Suriye, Ukrayna ve Yemen'de ateşkes çağrısının olumlu karşılık bulduğunu duyurdu. Ancak bu ülkelerden bazılarında taraflar, çağrıya olumlu yanıt vermiş gibi dursa da sahada çatışmalar sürdü.

YEMEN'DE ÖNCE ATEŞKES SONRA ÇATIŞMA
30 Mart günü Yemen'de 2015'ten bu yana savaşan Husiler ve Birleşik Arap Emirlikleri ile Suudi Arabistan'ın desteklediği Yemen ordusu, ateşkes anlaşması yaptı. Çatışmalar nedeniyle çeşitli salgın hastalıklar, açlık ve susuzlukla mücadele eden Yemen'de zaman zaman arabulucular tarafından ateşkes görüşmeleri yapılmış, kısa süren anlaşmalar sağlanmıştı. Ancak bu anlaşmalar her seferinde ihlal edildi ve savaş devam etti.

BM Genel Sekreteri Guterres, 25 Mart günü 5 yıldır süren savaş boyunca en büyük insani krizlerden birinin görüldüğü Yemen için ayrıca bir ateşkes çağrısı yapmıştı. Bir gün sonra uluslararası alanda tanınan Mansur Hadi hükümetine bağlı ordu ile Husiler, ateşkes konusunda uzlaştı. İki grup, ellerindeki kaynakları ülkede koronavirüsün yayılmaması için kullanacaklarını duyurdu. Suudi Arabistan da Perşembe günü, ülkede Husilere yönelik askeri operasyonlarına son vereceğini ilan etti. Ancak 29 Mart günü, Suudi Arabistan yönetimi, hava savunma sistemlerinin, Riyad üzerinde Yemen'den atılan balistik füzeleri durdurduğunu açıkladı ve Husilerin kontrolündeki başkent Sana'da Husi üslerini hedef alan bir operasyon düzenledi. İran destekli Husi güçler de Suudi Arabistan'daki bir sınır kasabasına füze attı. Ancak BM'nin Yemen temsilcisi Martin Griffiths, iki tarafla da görüşmelerin sürdüğünü, 24 milyon Yemenlinin insani yardıma ihtiyacı varken çatışmanın daha fazla sürmeyeceğinden ve ateşkese geri dönüleceğinden umutlu olduğunu söyledi.

SURİYE'DEKİ EN AZ SİVİL ÖLÜMÜ MART'TA GÖRÜLDÜ
Ülkenin kuzeydoğusu ve doğusunu kontrol eden Suriye Demokratik Güçleri (SDG) 24 Mart'ta bir açıklama yaparak Guterres'in çağrısına olumlu karşıladıklarını, tüm kaynaklarını koronavirüsle mücadelede kullanmak üzere tek taraflı ateşkes ilan ettiklerini duyurdu. Suriye'deki tüm tarafları da ateşkes rejimine geçmeye çağırdı. Muhaliflerin kontrolündeki son bölge olan ve yakın zamana kadar Suriye ordusunun operasyonlarının sürdüğü İdlib'de ise koronavirüs salgını bu kadar yayılmadan önce Rusya ve Türkiye arasında 5 Mart'ta imzalanan ateşkes anlaşması yürürlükte. Ateşkes zaman zaman ihlal edilse de, devre dışı bırakacak kadar büyük bir olay yaşanmadı. Şam'ın kontrolündeki bölgelerde büyük oranda sokağa çıkma yasağı uygulanırken; Suriye İnsan Hakları İzleme Örgütü, 2011'de başlayan iç savaşta en az sivil ölümünün bu sene Mart ayında görüldüğünü, ülke genelinde 103 sivilin hayatını kaybettiğini belirtti.

LİBYA'DA ATEŞKES 24 SAAT SÜRDÜ
Bugüne kadar 19 koronavirüs vakasının bildirildiği, bir kişinin bu sebeple hayatını kaybettiği Libya'da çatışmalar tüm hızıyla devam ediyor. Aslında Guterres'in çağrısından birkaç gün önce taraflar, pandemiyle mücadele için karşılıklı ateşkes ilan etmişti. Ancak bu durum 24 saat geçmeden bozuldu ve çatışmalar yeniden hız kazandı. Ülkede BM'nin meşru kabul ettiği Trablus hükümetine bağlı ordu ile Hafter arasında ateşkes sağlanması için Avrupa ülkeleri Türkiye ve Rusya'nın öncülüğünde toplantılar yapılmış, ancak Hafter'in ateşkese yanaşmaması sebebiyle bu görüşmeler başarısız olmuştu.

YÜRÜRLÜĞE GİREN ATEŞKESLER
Sudan'da pandemi öncesinde barış görüşmeleri sebebiyle ilan edilmiş olan ateşkesin süresi uzatıldı. Ülkede Nisan 2019'da gerçekleşen darbenin ardından kurulan bağımsız konseyin lideri General Abdülfettah Burhan,16 Ekim'de ülkede ordunun savaştığı tüm gruplara karşı tek taraflı ateşkes ilan ederek "ülkede barış için yapıcı bir ortam sağlayacaklarını" açıklamıştı. SPLM-N lideri Abdülaziz El Hulu, 31 Mart'ta bir açıklama yaparak hem barış görüşmeleri devam ederken bir iyi niyet göstergesi olarak hem de koronavirüs salgınına odaklanabilmek için, çatışmasızlık ilanının artık kendi kontrollerindeki tüm bölgeleri kapsayacağını söyledi. Süresini de 30 Haziran'a kadar uzattı.

Güney Amerika ülkesi Kolombiya'da da Guterres'in çağrısı karşılıksız kalmadı. 31 Mart'ta bir açıklama yapan sol görüşlü Ulusal Özgürlük Ordusu (ELN) 1 Nisan'dan başlayarak bir ay süreyle tek taraflı ateşkes ilan etti.

Guterres'in çağrısının karşılık bulduğu ülkelerden biri de Filipinler. Ayrılıkçı Filipinler Komünist Partisi, ateşkes çağrısından bir gün sonra, silahlı kanadı Yeni Halkın Ordusu'na, "pandemiyle mücadele kapsamında operasyonlarını durdurma çağrısı" yaptı. Ateşkes, 15 Nisan'a kadar geçerli olacak. Bundan birkaç gün önce Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte de ülkedeki tüm örgütlere karşı tek taraflı ateşkes ilan etmişti.

2015'ten beri farklı grupların orduya karşı savaş yürüttüğü Myanmar'da da kırılgan bir ateşkes sürüyor. 1 Nisan günü ülkede, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 18 Büyükelçilik bir araya gelerek, hem ülkenin ordusuna hem de silahlı gruplara, koronavirüsle mücadeleye odaklanma ve çatışmalara son verme çağrısı yaptı. Aynı gün ülkenin kuzeydoğusunda aktif olan farklı silahlı grupların bir araya gelerek oluşturduğu "Kardeşlik Birliği" (AA), bir açıklama yaparak 30 Nisan'a kadar ateşkes ilan ettiğini duyurdu.

DEVAM EDEN ÇATIŞMALAR
Guterres'in çağrısının ardından Kamerun'un batısında hükümet güçlerine karşı 3 yıldır savaşan Ambazonia Konseyi'ne bağlı birlikler, 27 Mart'ta bir açıklama yaparak ateşkes çağrısına olumlu yanıt vermeyeceklerini duyurdu. Irak'ta ateşkes edilebilecek, doğrudan iki grup arasında devam eden bir çatışma yok. Ancak İran'ın desteklediği milisler ve ABD ordusu arasında doğrudan çatışma şeklini almasa da süren gerilim, koronavirüs salgınına rağmen sürüyor.

Afganistan'da bir süredir Taliban'la ABD arasında süren görüşmeler sebebiyle, çatışmaların ve saldırıların yoğunluğu azalmıştı. Taliban, ateşkes anlaşması imzalanmadığı sürece yapacakları hiçbir saldırının görüşmeleri zedelemeyeceğini, ancak iyi niyet göstergesi olarak Amerikan ve Afgan askerlerine yönelik saldırılarını azalttıklarını açıkladı. Somali'de ise on yıllardır ordu birliklerine ve sivil halka karşı savaşan El Kaide bağlantılı EşŞebab örgütü, 28 Mart'ta Guterres'in çağrısına uymayacağını ve savaşmayı sürdüreceğini açıkladı

Kaynak; BBCTürkçe