Çalışanlar dikkat: Nasıl daha az vergi ödenir?
DAHA az vergi ödemenin yolu tabi ki yasada yer alan avantajlardan yararlanmak. Tüm çalışanlar için vergi avantajı sağlayan masrafları ele alalım önce. Özel sağlık sigortası, hayat sigortası poliçelerini- ödeme belgelerini işverenine veren çalışanların bordrolarındaki vergi azalır, net maaşları ise artar.
Dolayısıyla sağlık ve hayat sigorta poliçesine sahip tüm çalışanlar bu avantajdan yararlanabilir. Sağlık sigorta poliçe tutarlarının tamamı, hayat sigorta poliçe tutarlarının yarısı dikkate alınabiliyor bordro-ücret hesaplamasında. Ayrıca ücret gelirinin yüzde 15’ne kadarki kısmı dikkate alınabiliyor. Diğer bir kriter ise; yıllık brüt asgari ücret tutarını da (2020 için: 35 bin 316 lira) geçemiyor hesaplamada dikkate alınacak sigorta prim tutarı.
VERGİ AVANTAJI
Çalışanların; eş ve küçük çocuklarına ait poliçelerin primleri de, net ücrette artışa neden olacak şekilde vergi avantajı yaratır. Çalışanın ödediği bireysel emeklilik katkı payları ise gelir vergisinin hesabında bir avantaj sağlamıyor. (Ancak şahıslar tarafından ödenen söz konusu katkı payları için %25 devlet katkısı uygulaması mevcut.) Şimdi başlıkta belirttiğimiz ‘bazı çalışanların yararlanabildiği’ vergi avantajından bahsedelim. Eğitim ve sağlık harcamaları ve bağışlar yalnızca yıllık gelir vergisi beyannamesi verecek çalışanlar için vergi avantajı sağlayabiliyor.
BEYANNAME VERİLECEK
Tek bir işverenden ücret alan çalışanlar bu yıla kadar beyanname vermek zorunda değillerdi. Vergiyle ilgili tüm hesaplama, beyanname verme vb. yükümlülükler işverene aitti. Halen de işverene ait aslında tüm bu yükümlülükler. Ancak; yıllık 600 bin liraya kadar ücret geliri elde edenler, tek işverenden ücret almış olsalar dahi, bizzat kendileri beyanname vermek zorunda artık. 2020 ücret gelirleri toplamı 600 bin lirayı geçen çalışanların, ertesi yıl (2021) Mart ayında bizzat beyanname vermeleri gerekiyor.
BİRDEN ÇOK YERDE ÇALIŞANLAR
2020’de elde edilen ücret gelirleri için; birden fazla işverenden ücret alan ve birinciden sonraki işverenden aldıkları ücretlerinin toplamı yıllık 49 bin lirayı geçenler, beyanname vermek zorundalar. Beyanname vermek zorunda olan ücretlilerin, tüm ücret gelirlerini de beyannamesine dâhil etmesi gerekecek.
NE AVANTAJLARI VAR
Yüksek ücretli çalışanlar için beyanname vermek ilk başta bir yük gibi görünse de beyanname vermenin vergi avantajları da olacak diğer (beyanname vermeyen) çalışanlara göre… Normalde çalışanların, eğitim ve sağlık masrafları vergi hesaplamalarında dikkate alınamıyor. Beyanname verecek çalışanlar ise kendisinin, eşinin ve çocuklarının eğitim ve sağlık masraflarını beyannamede vergi hesabında dikkate alıp daha az vergi ödeyebilirler hatta vergi iadesi dahi alabilirler. Dolayısıyla yüksek ücretli çalışanların yılsonuna kadar yaptıkları eğitim ve sağlık faturalarını saklamalarında yarar var.
Eğitim ve sağlık harcamalarının, vergiye tabi gelirin yüzde 10’na kadarlık kısmı vergi hesabında dikkate alınabiliyor. Söz konusu harcamaların gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olan (gerçek veya tüzel) kişilerden alınacak belgelerle ispat edilebilir olması ve bu harcamaların mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ait olması gerekiyor.
Masrafları kabul edilen ‘küçük çocuk’ olarak; mükellefle birlikte oturan veya mükellef tarafından bakılan 18 yaşını veya tahsilde olup 25 yaşını doldurmamış çocuklar kastediliyor. Beyanname verecek olan çalışanlar, Gelir Vergisi Yasası’nın 89. maddesinde yazılı olan ve ödenecek vergiyi azaltabilecek olan bağış ve yardımları da gösterilen sınırlar çerçevesinde vergi hesabında indirim olarak dikkate alabilirler.
MAAŞI NETTEN HESAPLANANLAR
Önceki yazımda ‘maaşı brütten hesaplanan çalışanların net maaşındaki yıl içi azalmaları’ ele almıştık. Brüt maaştan kesilen verginin yıl içinde artmasıyla net maaşta kendiliğinden azaldığından, aylık net maaştaki değişimleri tablo üzerinden açıklamıştık. Maaşı netten hesaplanan çalışanlarsa, yıl içinde maaş azalması sorunu yaşamıyorlar. Her ay aynı net ücreti hesaplarında görüyorlar. Bu çalışanların vergi yükündeki artışı ise işverenleri üstleniyor. Hangi net maaş için işverenin yıl içi işveren maliyetinin nasıl değiştiği aşağıdaki tablodan görülebilir.
Net ücretlilerin işveren maliyetleri yıl içinde ne kadar artıyor?